1-nji görnüşli süýji keseliaşgazan asty adalarynyň insulin öndürýän b-öýjükleriniň awtoimmun zeperlenmeginden döreýän ýagdaý, adatça agyr endogen insuliniň ýetmezçiligine sebäp bolýar.1-nji görnüşli süýji keseli, ähli süýji keseliniň takmynan 5-10% -ini emele getirýär.Bu kesel ýetginjeklik döwründe we ulularyň başynda has ýokary bolsa-da, täze dörän 1-nji görnüşli süýji keseli ähli ýaş toparlarynda ýüze çykýar we 1-nji görnüşli süýji keseli bolan adamlar kesel başlanandan soň onlarça ýyllap ýaşaýarlar, şonuň üçin 1-nji görnüşli süýji keseliniň umumy ýaýramagy ulularda çagalara garanyňda has ýokary, ululardaky 1-nji görnüşli süýji keseline ünsi jemleýäris (1).1-nji görnüşli süýji keseliniň dünýäde ýaýramagy her 10 000 adama 5,9, bu kesel soňky 50 ýylda çalt ýokarlandy we häzirki wagtda ýylda 100 000 adama 15 bolýar (2).
Bir asyr mundan ozal insuliniň tapylmazyndan ozal 1-nji görnüşli süýji keseli ömrüň dowamlylygy bilen birnäçe aý gysga boldy.1922-nji ýyldan başlap, 1-nji görnüşli süýji keseli bolan adamlary bejermek üçin haýwan aşgazan asty mäzlerinden alnan ekzogen insuliniň has çig ekstraktlary ulanyldy.Ondan soňky onýyllyklarda insuliniň konsentrasiýalary standartlaşdyryldy, insulin erginleri has arassa boldy, netijede immunogenlik peseldi we sink we protamin ýaly goşundylar hereketiň dowamlylygyny ýokarlandyrmak üçin insulin erginlerine goşuldy.1980-nji ýyllarda ýarym sintetiki we rekombinant adam insulinleri işlenip düzüldi we 1990-njy ýyllaryň ortalarynda insulin analoglary elýeterli boldy.Bazal insulin analoglary, uzak wagtlap hereket etmek we protaminebase (NPH) adam insulini bilen deňeşdirilende farmakodinamiki üýtgeýşi peseltmek bilen işlenip düzüldi, çalt hereket edýän analoglar gysga hereket edýän (“adaty”) insuline garanyňda has çalt başlanmagy we gysgaldylmagy bilen girizildi, netijede azaldy. irki postprandialgiperglikemiýawe azrakgipoglikemiýanahardan birnäçe sagat soň (3).
Insuliniň tapylmagy köp adamyň durmuşyny üýtgetdi, ýöne tiz wagtdan 1-nji görnüşli süýji keseliniň uzak möhletli kynçylyklaryň ösmegi we ömrüň gysgalmagy bilen baglanyşyklydygy belli boldy.Soňky 100 ýylda insulindäki ösüşler, gowşuryş we glisemiki görkezijileri ölçemek tehnologiýalary 1-nji görnüşli süýji keseliniň dolandyrylyşyny düýpgöter üýtgetdi.Bu öňegidişliklere garamazdan, 1-nji görnüşli süýji keseli bolan köp adam ýokary kliniki we emosional agyrlygy dowam etdirýän süýji keseliniň ýüze çykmagynyň öňüni almak ýa-da haýallatmak üçin zerur glisemiki maksatlara ýetip bilmeýär.
1-nji görnüşli süýji keseliniň dowam edýän kynçylyklaryny we täze bejergileriň we tehnologiýalaryň çalt ösmegini ykrar etmekSüýji keselini öwrenmek boýunça Europeanewropa birleşigi (EASD)weAmerikan süýji kesel birleşigi (ADA)18 ýaş we ondan uly ýaşlylarda 1-nji görnüşli süýji keselini dolandyrmak barada ylalaşyk hasabatyny taýýarlamak üçin ýazuw toparyny çagyrdy.Writingazuw topary, 1-nji görnüşli süýji keseli barada milli we halkara görkezmelerden habarlydy we muny köpeltmek islemedi, tersine, 1-nji görnüşli süýji keseli bolan ululary dolandyrmakda saglygy goraýyş işgärleriniň üns bermeli esasy ugurlaryny bellemegi maksat edinýärdi.Ylalaşyk hasabaty esasan häzirki we geljekki glisemiki dolandyryş strategiýalaryna we metabolik adatdan daşary ýagdaýlara gönükdirildi.1-nji görnüşli süýji keselini anyklamakda soňky gazananlar göz öňünde tutuldy.Beýleki köp hroniki ýagdaýlardan tapawutlylykda, 1-nji görnüşli süýji keseli bu adama aýratyn dolandyryş ýüküni salýar.Çylşyrymly derman serişdelerinden başga-da, özüni alyp barşyň beýleki üýtgemegi hem zerurdyr;bularyň hemmesi giper- we gipoglikemiýanyň arasynda gezmek üçin ep-esli bilim we ussatlyk talap edýär.Möhümisüýji keseliniň öz-özüni dolandyryş bilimi we goldawy (DSMES)we psihososial ideg hasabatda dogry görkezilen.Süýji keseliniň hroniki mikrowaskulýar we makrowaskulýar kynçylyklaryny barlamak, anyklamak we dolandyrmak üçin esasy ähmiýetini we çykdajylaryny ykrar etmek bilen, bu kynçylyklary dolandyrmagyň jikme-jik beýany bu hasabatyň çäginden çykmaýar.
Salgylar
1. Miller RG, Secrest AM, Sharma RK, Songer TJ, Orchard TJ.1-nji görnüşli süýji keseliniň ömrüniň dowamlylygyndaky gowulaşmalar: Süýji keseliniň Pittsburgh epidemiologiýasy.Süýji keseli
2012; 61: 2987–2992
2. Mobasseri M, Shirmohammadi M, Amiri T, Vahed N, Hosseini Fard H, Gojazadeh M. Dünýäde 1-nji görnüşli süýji keseliniň ýaýramagy we ýaýramagy: yzygiderli syn we meta-derňew.HealthPromotPerspect2020; 10: 98–115
3. Hirsch IB, Juneja R, Beals JM, Antalis CJ, Wright EE.Insuliniň ewolýusiýasy we bejergini we bejergini saýlamagy nädip habar berýär.Endokr Rev2020; 41: 733–755
Iş wagty: Iýul-01-2022